Emoties rondom overlijden - een snelkookpan

De afgelopen periode was hectisch en intens. Mijn moeder overleed op 6 mei '25 na het bewust staken van haar zuurstof, medicatie, eten en drinken op 25 april (ze verbleef ruim een jaar in een verpleeghuis, had COPD, Reuma en wéér een luchtweginfectie). Het is een indrukwekkend proces waar ik nog vol van zit, en graag over vertel (ook omdat het zulke bijzondere momenten gaf) maar tegelijkertijd is het net als met bevallingsverhalen... niet iedereen zit daar op te wachten. Toch deel ik er nu – anders dan eerder op Facebook – wat meer over. Juist omdat ik waardevolle privé-reacties kreeg. Blijkbaar raakt het mensen en als er iemand mee gediend is om mijn ervaring te lezen, schrijf ik graag verder. Het helpt mijzelf ook, als niemand verder leest is het ook prima ;-)

Ondanks dat het ontzettend oké was dat mijn moeder besloot dat het genoeg was, bracht het van alles in beweging. Onvoorstelbaar hoeveel er dan te voelen is in die korte tijd waarin alles in een snelkookpan lijkt samen te komen. Alsof alle zenuwen open en bloot lagen, enorm kwetsbaar en gevoelig. Dankbaarheid, verdriet, oude pijn, verbazing, liefde, verwarring, teleurstelling, aanvaarding, opluchting, irritatie, ontroering, boosheid, in de steek gelaten ... noem een emotie en ik heb het in die drie weken wel gevoeld:

Ik dacht dat ik aardig kon meebewegen met het leven, maar wat vond ik het ingewikkeld dat we geen draaiboek hadden! Het ‘niet weten van hoe en wanneer’, in combinatie met een grillig verloop, was best lastig. Eerst leek ze de volgende dag al te overlijden, maar ze herstelde van de infectie, dronk weer en vroeg een paar dagen later wat er te eten was, terwijl ze ook nog steeds wilde sterven. Verwarrend en tegenstrijdig. Een kort moment dacht ik zelfs dat ze de morfine nog zou verruilen voor de zuurstof, maar de dag daarna was ze ineens niet meer aanspreekbaar. Opmerkelijk ook hoe lastig ik het idee van mogelijk herstel vond.
Het was mooi om te zien hoe ze genoot van alle aandacht, zorg en liefde in die laatste week vol afscheid nemend bezoek aan bed. Maar ergens ook wrang dat sommige verlangens pas op het sterfbed werden vervuld.
Tussen verdriet en afscheid door, was er ook lol. Mijn moeder, wat high van de morfine, bedacht zich ineens dat de buurman van vroeger nog niet wist dat ze was overleden. Mam, het is nog niet zo ver, hè? Oh ja…
Mijn hart liep over van ontroering en dankbaarheid bij het zien van de oprechte, liefdevolle zorg door de zorgmedewerkers.
Ik voelde me op kwetsbare momenten geraakt in oude pijn. Jeetje, dat had ik niet zien aankomen. Tranen met tuiten door een opmerking van mijn moeder die heel anders bedoeld was. Adem in, adem uit… De relatie met mijn moeder was sowieso niet altijd even makkelijk. Wat hebben we elkaar gespiegeld en veel geleerd. In de laatste week leek alles ‘rond’ te komen. Het is goed zoals het is gegaan – alles.
Ik voelde de kracht van boosheid toen ik werd gewaarschuwd dat palliatieve sedatie niet vanzelfsprekend mogelijk zou zijn – het beleid was nogal terughoudend zeiden de zorgmedewerkers. Mijn moeders laatste wens stond op het spel terwijl ze zelf niet meer kon praten. Ik voelde een ‘leeuw’ in me wakker worden. Gelukkig trof ik de juiste mensen en was het niet nodig om me zo strijdbaar op te stellen. Ze is in haar gewenste slaap rustig gegaan.
Op de dag van overlijden, overvielen de emoties me op onverwachte momenten. Ik kon rustig het nieuws brengen aan familie en bekenden, maar bij het bellen van de Rabobank (waarom belde ik die überhaupt al zo snel?!) schoot ik helemaal vol omdat ik werd doorverbonden met de nabestaanden-afdeling. Dat woord deed kennelijk wat met me.
Terwijl mijn broer en ik bij mijn moeders lichaam zaten te wachten op de uitvaartondernemer, werd mijn man 70 km verderop geopereerd aan zijn hand. Ik had hem liever meteen bij me gehad, maar deze geplande operatie moest doorgaan, daar was iedereen het over eens. Hij was net op tijd bij ons om bij het regelgesprek te zijn.
Het ene moment was ik mijn moeders lichaam voor het laatst aan het verzorgen en aankleden, het volgende moment hadden we het over het lettertype op de kaart voor de uitvaartplechtigheid. Een bizarre gewaarwording.
Wat fijn dat we dit afscheid samen met mijn broer en zijn vriendin in goede harmonie hebben kunnen regelen met elkaar - de vriendin die we in deze periode hebben leren kennen (!) – ook niet iets wat je normaal zou verkiezen, maar het was helemaal oké.
Dan het gesprek met de predikant: wat fijn, al die erkenning en openheid over de dynamiek in ons gezin en dat van mijn moeder. Intens maar ook helend.
Ik werd geraakt door mijn man die op een bepaald moment (onbedoeld) niet reageerde zoals ik nodig had. Ik voelde me boos, teleurgesteld en in de steek gelaten. Wat fijn dat ik nog een EFT sessie met mijn collega had staan om hierbij stil te staan. Inmiddels begrijpen we elkaar weer beter.
Ik herinnerde me weer hoe belangrijk condoleances zijn. Soms kwam medeleven uit onverwachte hoek, dan stond ik weer te snotteren bij de lieve woorden in een appje of de zoveelste kaart. De keerzijde is dat ik ook teleurstelling voel bij enkele mensen waar ik andere verwachtingen van had.
Ik zag op tegen boodschappen doen in de dagen tussen sterven en uitvaart. Voelde me te kwetsbaar om ‘het hele dorp’ tegen te komen. Wat fijn om dan getipt te worden dat er elders ook winkels zijn. Soms bedenk je zelf niet wat een ander wel kan.
Wat kan een mens nerveus zijn! Die uren vóór de uitvaart. Zou ik wel uit mijn woorden komen? Ik wilde het zó graag, ik had de tekst 1,5 jaar geleden al geschreven, mijn moeder heeft het toen ook al gelezen. Maar al mijn generale repetities waren onverstaanbaar door emotie. Wat wonderlijk dat het dan toch is gelukt. Zelfs mijn sporthorloge gaf in die minuten ‘ontspanning’ aan, terwijl het de rest van de dag hoge stresspieken liet zien. Hoe dan?
De afscheidsdienst was mooi, verdrietig, ontroerend. Wat doet muziek dan ook veel met emotie. Ik zing één van de nummers nog geregeld onder de douche.
En hoe mooi, dat er precíes toen ik uitsprak dat mijn moeder en ik beide geloven in ‘meer tussen hemel en aarde', en ‘dat toeval niet bestaat’, een vrouwtjeseend uit de hemel leek te vallen om in de vijver te landen waar iedereen op uitkeek. Ze bleef er bij tot het einde van de dienst. Mijn moeder heeft in die laatste week, mijmerend over wat er mogelijk zou zijn na de dood, gezegd dat ze zich zeker niet als een vogel wilde laten zien. Nee, dan eerder een vlinder. Of…. een eend. Wie verzint dat nou? Dat is toch op zijn minst wel heel toevallig ✨

Emotionele achtbaan - uitstappen is niet mogelijk
Zo was het best een behoorlijke (emotionele) achtbaan, die nog even door ging omdat ook de kamer vlot moest worden leeggehaald - dat viel me mee overigens. Telkens was het een uitdaging om te blijven voelen wat ik voelde, mijn – soms bizarre - gedachten opmerkend en mezelf afvragend wat ik nodig had. Dat kon van alles zijn:

- ventileren bij vriendinnen - dat is echt goud waard!
- rust pakken waar mogelijk - die hangmat in de zon was een uitkomst. Of toch even sporten alsof er niets aan de hand was (vooraf aan de trainer vragend of ze express even niet wil vragen hoe het met mij of mijn moeder ging),
- in de auto huilen bij muziek of juist luisteren naar een luchtige podcast,
- bewust naar huis gaan of juist blijven,
- uitspreken wat me dwars zat, of bewust mijn mond houden.

De tranen liet ik intussen maar gewoon stromen als ze zich aandienden. Mede daardoor - denk ik - kan ik nu, ruim een week na de uitvaart, zeggen dat ik me goed voel, ondanks dat ik heus nog wel eens vol schiet. Het is bijna vreemd om er zo rustig onder te zijn en tot mijn verbazing voel ik me ook niet heel erg vermoeid. Misschien komt het over een tijdje alsnog – ‘de bak verdriet’, maar zoals een vriendin zo mooi zei, daar hoef je nu nog niet op voor te sorteren.
“IK - BEN - NU - HIER".